سدان

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست؟

یکی از محوری‌ترین رویدادهای مربوط به بلاکچین بیتکوین، هاوینگ یا نصف شدن پاداش استخراج بیتکوین است. این رویداد که به سختی شبکه بیتکوین نیز شهرت دارد، به دلیل کاهش تعداد بیتکوین‌های در گردش و افزایش تقاضا برای بیتکوین تورمی در قیمت این رمزارز ایجاد می‌کند.

نصف شدن بیتکوین پیامدهایی برای تمام گروه‌های ذی نفع حاضر در فضای بیتکوین به همراه دارد. در مقاله زیر، قصد داریم همه چیز را درباره هاوینگ بررسی کنیم؛ در ابتدا لازم است که نکات بسیار مهمی را درباره هاوینگ و سختی شبکه بیتکوین به طور خلاصه شده در اختیار شما بگذاریم:

• رویداد هاوینگ یا نصف شدن پاداش بیتکوین زمانی است که پاداش استخراج معاملات بیتکوین نصف می‌شود.
• این رویداد هم‌چنین نرخ تورم بیتکوین و نرخ ورود به گردش بیتکوین‌های جدید را نصف می‌کند.
• رویدادهای پیشین نصف شدن پاداش بیتکوین با چرخه‌های شدید صعود و سقوط قیمت بیتکوین همراه بوده‌اند که در نهایت به قیمت‌های بالاتر بیتکوین نسبت به زمان پیش از نصف شدن پاداش بیتکوین منتهی شده‌اند.
• آخرین بار پاداش استخراج بیتکوین در 11 مه 2020 در حدود ساعت 3 بعدازظهر به وقت آمریکای شمالی در نیمه دوم سال نصف شد که به موجب آن پاداش استخراج بلوک‌های بیتکوین به 6.25 بیتکوین کاهش پیدا کرد.

شبکه بیتکوین

پیش از هرچیز برای توضیح مفهوم نصف شدن پاداش بیتکوین باید شناختی نسبی در مورد نحوه عملکرد شبکه بیتکوین کسب کنیم.

فناوری اصلی بیتکوین یعنی بلاکچین که انواع مختلفی دارد، در اصل از مجموعه‌ای از نودها و گره‌ها تشکیل شده است که بیتکوین را اجرا می‌کنند و تاریخچه جزئی یا کامل معاملات انجام شده بر روی این شبکه را نگهداری می‌کنند.

هر گره کامل یا گرهی که تاریخچه کاملی از تمام معاملات انجام شده بر روی شبکه بیتکوین را در خود ذخیره کرده است مسئول تایید یا رد معاملات شبکه بیتکوین است. این گره‌ها برای انجام این کار مجموعه‌ای از بررسی‌های مختلف را انجام می‌دهد تا از اعتبار معاملات اطمینان‌خاطر پیدا کنند. این بررسی‌ها عبارتند از اطمینان ‌خاطر از وجود پارامترهای اعتبارسنجی صحیح مانند نانس‌ها در معامله و عدم تجاور طول پارامترهای معامله از طول لازم.

هر معامله به صورت منحصربه‌فرد تایید می‌شود. گفته می‌شود که تایید معامله پس از تایید تمام معاملات موجود در هر بلوک انجام می‌شود. پس از تایید، معامله مربوطه به بلاکچین فعلی بیتکوین اضافه و به سایر گره‌های دیگر منتشر می‌شود.

هرچه رایانه‌ها یا گره‌های بیشتری به بلاکچین بیتکوین اضافه شوند ثبات و امنیت این شبکه بیشتر خواهد شد. در حال حاضر برآورد می‌شود که 14616 گره در این شبکه وجود داشته باشند که کدهای بیتکوین را اجرا می‌کنند. اگرچه هر فردی که از فضای ذخیره‌سازی کافی برای بارگیری کل بلاکچین و تاریخچه‌ی معاملات آن برخوردار باشد می‌تواند به عنوان گره در شبکه‌ی بیتکوین مشارکت کند اما تمام این گره‌ها استخراج‌کننده‌ بیتکوین نیستند.

استخراج بیتکوین

استخراج بیتکوین فرآیندی است که در طی آن افراد رایانه‌های خود را برای مشارکت در شبکه‌ی بلاکچین بیتکوین و پردازش و تایید معاملات این شبکه به کار می‌گیرند. شبکه‌ی بیتکوین از نظامی به عنوان اثبات کار برای تایید معاملات استفاده می‌کند. این مسئله به معنای آن است که استخراج‌کنندگان برای دریافت پاداش پردازش معاملات بایستی ثابت کنند که تلاش کافی را برای پردازش معاملات انجام داده‌اند. این تلاش به صرف زمان و انرژی زیادی نیاز دارد که بایستی برای تامین انرژی لازم برای سخت‌افزارهای رایانه‌ای و حل معادلات پیچیده صرف شوند.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

اصطلاح استخراج در اینجا به معنای لغوی خود به کار گرفته نمی‌شود بلکه صرفا برای اشاره به روش جمع‌آوری فلزات گرانبها استفاده می‌شود. استخراج‌کنندگان بیتکوین معادلات ریاضی را حل و مشروعیت معامله را تایید می‌کنند. آن‌ها سپس این معاملات را به یکی از بلوک‌های بیتکوین اضافه و زنجیره‌ای از این بلوک‌های معاملات را ایجاد می‌کنند که به تشکیل شبکه‌ی بلاکچین منجر می‌شود.

زمانی که فضای یکی از بلوک‌ها با معاملات مختلف پر می‌شود استخراج‌کنندگانی که معاملات درون این بلوک را پردازش و تایید کرده‌اند مقداری بیتکوین به عنوان پاداش این کار خود دریافت می‌کنند. معاملاتی که ارزش پولی بالاتری دارند برای تامین امنیت شبکه به تاییدیه‌های بیشتری نیاز دارند.

کشور السالوادور در 9 ژوئن سال 2021 بیتکوین را به عنوان پول قانونی و رسمی به رسمیت شناخت. السالوادور اولین کشوری است که بیتکوین را به عنوان پول قانونی و رسمی به رسمیت می‌شناسد. بدین ترتیب، این رمزارز را در کسب‌وکارهایی که قادر به پذیرش آن هستند می‌توان برای انجام هر معامله‌ای استفاده کرد. بااین‌حال، دلار ایالات متحده هم‌چنان ارز اصلی کشور السالوادور باقی مانده است.

نصف شدن پاداش بیتکوین

پس از استخراج هر 210000 بلوک شبکه‌ی بیتکوین یا تقریبا هر 4 سال یک بار پاداش استخراج بلوک‌های بیتکوین برای استخراج‌کنندگانی که معاملات بیتکوین را پردازش می‌کنند نصف می‌شود. این رویداد نصف شدن بیتکوین نامیده می‌شود چرا که به نصف شدن میزان بیتکوین‌های جدیدی که به چرخه معاملات وارد می‌شوند منجر می‌شود. این فرآیند روشی برای ایجاد تورم قیمت مصنوعی در شبکه‌ی بیتکوین تا زمان آزاد شدن تمام بیتکوین‌های موجود در این شبکه است.

این نظام پاداش‌دهی تقریبا تا سال 2140 که میزان بیتکوین‌های آزاد شده به سقف پیشنهادی 21 میلیون می‌رسد ادامه پیدا خواهد کرد. از این مرحله به بعد استخراج‌کنندگان به جای پاداش بیتکوین، هزینه‌ای را دریافت خواهند که کاربران شبکه برای پردازش معاملات خود بایستی پرداخت کنند. این هزینه‌ها تضمین می‌کنند که استخراج‌کنندگان هم‌چنان برای استخراج بلوک‌های بیتکوین و ادامه به فعالیت‌های شبکه بیتکوین انگیزه داشته باشند.

رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین به این دلیل مهم است که کاهش دیگری را در نرخ تولید بیتکوین‌های جدید با نزدیک شدن به سقف متناهی عرضه‌ی بیتکوین مشخص می‌سازد: سقف کلی عرضه‌ی بیتکوین 21 میلیون است. تا اکتبر سال 2021 در حدود 18.85 میلیون بیتکوین به چرخه‌ی بیتکوین‌های در گردش وارد شده‌اند که این مسئله تنها 2.15 میلیون بیتکوین را برای آزادسازی از طریق استخراج باقی می‌گذارد.

در سال 2009 پاداش استخراج هر بلوک در زنجیره‌ی بلاکچین 50 بیتکوین بود. پس از اولین نصف شدن پاداش بیتکوین پاداش استخراج به 25 بیتکوین و سپس به 12.5 بیتکوین کاهش یافت و در نهایت در 11 مه سال 2020 پاداش استخراج هر بلوک بیتکوین به 6.25 بیتکوین رسید.

به‌ بیان دیگر، تصور کنید که اگر میزان طلایی که از معادن زمین استخراج می‌شود هر چهار سال یک‌بار نصف شود. بدین ترتیب اگر ارزش طلا بر میزان کمیابی آن مبتنی باشد در این صورت «نصف شدن» میزان تولید طلا هر چهار سال یک بار به لحاظ نظری قیمت آن را افزایش خواهد داد.

نمودار لگاریتمی کوین متریکز (Coin Metrics) از تغییرات قیمت بیتکوین پس از هر بار نصف شدن پاداش بیتکوین چنین اطلاعاتی را به ما میدهد:

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

نصف شدن پاداش بیتکوین چه تاثیری بر ارز دیجیتال بیتکوین می گذارد؟

نصف شدن پاداش بیتکوین نرخ ایجاد کوین‌های جدید را کاهش و در نتیجه مقدار عرضه‌ی جدید کوین‌های جدید را کاهش می‌دهد اگرچه ممکن است تقاضا برای بیتکوین افزایش پیدا کند. این وضعیت پیامدهایی را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد چرا که افزایش تقاضا برای دارایی‌های دیگری مانند طلا که عرضه‌ی پایین یا محدود دارند نیز ممکن است قیمت آن‌ها را افزایش دهد.

در گذشته نصف شدن قیمت بیتکوین با افزایش شدید قیمت بیتکوین همراه شده است. اولین نصف شدن پاداش بیتکوین در 28 نوامبر 2012 روی داد به افزایش قیمت بیتکوین از 12 دلار به 1217 دلا در 28 نوامبر 2013 منجر شد. دومین مرحله از نصف شدن پاداش استخراج بیتکوین در 9 جولای 2016 روی داد.

قیمت بیتکوین در زمان نصف شدن پاداش استخراج در حدود 647 دلار بود و تا 17 دسامبر 2017 به 19800 جهش پیدا کرد. سپس قیمت بیتکوین در طی یک سال از این سقف کاهش پیدا کرد و تا 17 دسامبر 2018 به 3276 دلار سقوط کرد یعنی قیمتی که هم‌چنان 506% بالاتر از قیمت بیتکوین پیش از نصف شدن مجدد پاداش استخراج آن بود.

تازه‌ترین نمونه نصف شدن پاداش بیتکوین در 11 مه 2020 روی داد. در این تاریخ، قیمت هر بیتکوین 8787 دلار بود. در 14 آوریل 2021 قیمت هر بیتکوین به 64507 دلار جهش پیدا کرد (که افزایش شگفت‌انگیز 634% نسبت به قیمت آن پیش از نصف شدن به حساب می‌آمد).

یک ماه بعد یعنی در 11 مه 2021 قیمت هر بیتکوین به 54276 دلار کاهش پیدا کرد که هم‌چنین به معنای افزایش 517% قیمت آن پیش از رویداد نصف شدن بود و به نظر با رفتار قیمت بیتکوین پس از نصف شدن پاداش آن در سال 2016 سازگاری بیشتری دارد.

نظریه‌ی نصف شدن قیمت بیتکوین و واکنش زنجیری ناشی از آن چیزی شبیه به فرآیند زیر است:

«پاداش استخراج بیتکوین نصف می‌شود تورم نصف می‌شود عرضه‌ی موجود کاهش می‌یابد تقاضا افزایش می‌یابد قیمت بیتکوین افزایش می‌یابد استخراج‌کنندگان علیرغم دریافت پاداش کم‌تر هم‌چنان انگیزه‌ای برای استخراج بیتکوین خواهند داشت چرا که ارزش هر بیتکوین در طی این فرآیند افزایش می‌یابد.»

اگر نصف شدن پاداش بیتکوین به افزایش تقاضا و قیمت بیتکوین منجر نشود در این صورت انگیزه‌ای برای استخراج بیتکوین برای استخراج‌کنندگان باقی نمی‌ماند چرا که پاداش تکمیل کردن معاملات کمتر خواهد شد و ارزش بیتکوین نیز برای جبران آن به اندازه کافی بالا نخواهد بود.

برای جلوگیری از این مسئله مکانیزمی در شبکه‌ی بیتکوین برای تغییر سطح دشواری کسب پاداش یا به بیان دیگر دشواری استخراج معاملات گنجانده شده است. اگر پاداش بیتکوین کاهش پیدا کند اما ارزش بیتکوین افزایش پیدا نکند دشواری استخراج بیتکوین کاهش پیدا خواهد کرد تا هم‌چنان انگیزه‌ای برای استخراج‌کنندگان باقی بماند. این مسئله به معنای آن است که تعداد بیتکوین‌های آزاد شده به عنوان پاداش استخراج هم‌چنان کمتر از گذشته خواهد بود اما دشواری پردازش معاملات کاهش پیدا خواهد کرد.

این فرآیند دو مرتبه موفقیت‌آمیز ظاهر شده است. تاکنون نتیجه‌ی این نصف شدن پاداش بیتکوین افزایش افسارگسیخته قیمت بیتکوین بود که سقوط شدیدی را به دنبال داشت. بااین‌حال، سقوط قیمت بیتکوین به دنبال هر مرتبه افزایش شدید قیمت آن هم‌چنان قیمت این رمزارز را در سطوحی به مراتب بالاتر از سطوح قیمت پیش از نصف شدن پاداش بیتکوین حفظ کرده است.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

به‌عنوان مثال، همانطور که در بالا اشاره شد در طی حباب قیمت سال‌های 2017 تا 2018 قیمت بیتکوین به رقمی نزدیک به 20000 دلار رسید که پس از آن قیمت هر بیتکوین به 3200 دلار سقوط کرد.

اگرچه این کاهش قیمت بسیار شدید به نظر می‌رسد اما بایستی توجه داشت که قیمت بیتکوین پیش از نصف شدن پاداش آن در حدود 650 دلار بود. اگرچه این نظام تاکنون موفق عمل کرده است اما نصف شدن پاداش بیتکوین همواره با سفته‌بازی عظیم، هیجانات و نوسانات شدید همراه بوده است و نحوه‌ی واکنش بازار به این رویدادها در آینده غیرقابل پیش‌بینی است.

سومین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین نه تنها در طی همه‌گیری جهانی بلکه در شرایطی که گمانه‌زنی‌های نظارتی شدید بر جو آن حاکم شده بود و در سایه‌ی توجه نهادی روزافزون به دارایی‌های الکترونیک و تبلیغات افراد مشهور در این حوزه روی داد. با توجه به این عوامل اضافی هم‌چنان مشخص نیست که در نهایت قیمت بیتکوین پس از این جریانات در چه سطحی تثبیت خواهد شد.

نصف شدن پاداش بیتکوین چه تاثیری بر شبکه‌ی آن می‌گذارد؟

از آنجا که نصف شدن پاداش بیتکوین رویداد بزرگی است این فرآیند همواره تاثیر بزرگی بر طرفین مختلف دخیل در شبکه‌ی بیتکوین به همراه داشته است. در اینجا نحوه‌ی تاثیرگذاری نصف شدن پاداش بیتکوین بر گروه‌های ذینفع دخیل در این شبکه و موضوعات مورد بحث در این شبکه را به صورت مختصر توضیح می‌دهیم.

سرمایه‌گذاران: نصف شدن پاداش بیتکوین معمولا به دلیل کاهش میزان عرضه و افزایش تقاضا به افزایش قیمت این رمزارز منجر می‌شود که این مسئله خبر خوبی برای سرمایه‌گذاران آن به حساب می‌آید. فعالیت معاملاتی بر روی بلاکچین این رمزارز به امید تاثیرات نصف شدن پاداش بیتکوین بر قیمت این رمزارز افزایش می‌یابد. بااین‌حال، همانطور که پیش از این نشان دادیم سرعت افزایش قیمت بیتکوین برحسب پیش‌آمادگی‌ها و شرایط خاص هر رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین متفاوت بوده است.

استخراج‌کنندگان: نصف شدن پاداش بیتکوین تاثیرات پیچیده‌ای بر استخراج این رمزارز دارد. از یک سو، کاهش تدریجی میزان عرضه‌ی بیتکوین میزان تقاضا و قیمت این رمزارز را افزایش می‌دهد. بااین‌حال، پاداش کمتر استخراج معاملات بقای استخراج‌کنندگان منفرد و مراکز استخراج کوچک در محیط بیتکوین را دشوارتر می‌سازد چرا که رقابت آن‌ها با سازمان‌های بزرگ استخراج بیتکوین بسیار دشوارتر خواهد شد.

مطابق تحقیقات انجام شده ظرفیت استخراج بیتکوین در تضاد با روند قیمت آن قرار دارد. به همین دلیل با افزایش قیمت این رمزارز تعداد استخراج‌کنندگان حاضر در محیط آن کاهش می‌یابد و برعکس. هر رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین که با افزایش قیمت بیتکوین همراه می‌شود ممکن است احتمال رویداد حمله‌ی 51% به شبکه‌ی بیتکوین را افزایش دهد چرا که تعداد بیشتری از استخراج‌کنندگان از شبکه‌ی آن خارج می‌شوند و به همین دلیل امنیت آن کاهش پیدا می‌کند.

زمانی که پاداش بیتکوین نصف می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟

اصطلاح «نصف شدن» در حوزه‌ی بیتکوین به تعداد توکن‌های بیتکوینی اشاره دارد که در بلوک‌های به تازگی ایجاد شده می‌توان پیدا کرد. در سال 2009 که شبکه‌ی بیتکوین راه‌اندازی شد هر بلوک جدید حاوی 50 بیتکوین بود اما شبکه‌ی بیتکوین به شکلی تنظیم شده است که تعداد بیتکوین‌های موجود در هر بلوک جدید تقریبا هر 4 سال یک بار به میزان 50% کاهش پیدا می‌کند.

تا به امروز سه رویداد نصف شدن قیمت بیتکوین روی داده است و حال هر بلوک جدید تنها حاوی 6.25 بیتکوین است. زمانی که نصف شدن بعدی پاداش بیتکوین روی دهد هر بلوک جدید تنها حاوی 3.125 بیتکوین خواهد بود.

نصف شدن پاداش بیتکوین در چه زمان‌هایی روی داده‌اند؟

اولین رویداد نصف شدن بیتکوین در 28 نوامبر 2012 و پس از استخراج در مجموع 10500000 بیتکوین روی داد. رویداد بعدی در 9 جولای 2016 و تازه‌ترین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین در 11 مه 2020 روی داد. انتظار می‌رود که نصف شدن بعدی پاداش بیتکوین در اوایل سال 2024 روی دهد.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

چرا نصف شدن پاداش بیتکوین در مدت زمانی کمتر از 4 سال روی می‌دهد؟

الگوریتم استخراج بیتکوین با هدف پیدا شدن بلوک جدید در هر 10 دقیقه تنظیم شده است. بااین‌حال، با پیوستن استخراج‌کنندگان بیشتر به این شبکه و افزودن قدرت هشینگ بیشتر به آن زمان لازم برای پیدا کردن بلوک‌های جدید کاهش خواهد یافت.

این وضعیت با تنظیم مجدد سطح دشواری استخراج (یا میزان دشواری حل الگوریتم استخراج برای رایانه‌ها) تقریبا هر دو هفته یک بار اصلاح می‌شود تا این شبکه مجددا به هدف 10 دقیقه‌ای خود دست پیدا کند. از آنجا که شبکه‌ی بیتکوین در طی دهه اخیر رشد تصاعدی داشته است میانگین زمان لازم برای پیدا کردن بلوک‌های جدید آن پیوسته کمتر از 10 دقیقه (تقریبا معادل 9.5 دقیقه) بوده است.

آیا هاوینگ (نصف شدن پاداش بیتکوین) بر قیمت بیتکوین تاثیر دارد؟

قیمت بیتکوین از زمان راه‌اندازی آن در سال 2009 که قیمت آن تنها در حد چند سنت یا چند دلار بود تا آوریل 2021 که هر بیتکوین در رقمی بالاتر از 63000 دلار معامله می‌شد به طور پیوسته و قابل توجه در حال صعود بوده است.

از آنجا که نصف شدن پاداش بیتکوین عملا هزینه‌ی استخراج‌کنندگان را که تولیدکنندگان اصلی بیتکوین‌ها به حساب می‌آیند دو برابر می‌کند باید تاثیر مثبتی بر قیمت بیتکوین داشته باشد چرا که تولیدکنندگان بایستی قیمت فروش بیتکوین‌های خود را با هزینه‌های خود مطابقت دهند. شواهد تجربی نشان می‌دهند که قیمت بیتکوین معمولا به امید نصف شدن پاداش آن افزایش می‌یابد و این روند صعودی غالبا چند ماه پیش از رویداد اصلی آغاز می‌شود.

زمانی که هیچ بیتکوین جدیدی در بلوک جدید باقی نماند چه اتفاقی روی خواهد داد؟

در حدود سال 2140 آخرین بیتکوین‌های باقی مانده از کل 21 میلیون بیتکوین موجود در این شبکه استخراج خواهند شد. سوالی که مطرح می شود این است که پس از استخراج تمام بیت کوین ها چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

در این مرحله برنامه‌ی زمانی نصف شدن پاداش بیتکوین متوقف خواهد شد چرا که دیگر بیتکوین جدیدی برای پیدا شدن در بلوک‌های جدید باقی نخواهد ماند.

با این‌ حال، استخراج‌کنندگان هم‌چنان انگیزه‌ای برای ادامه دادن به فرآیندهای اعتبارسنجی و تایید معاملات جدید در بلاکچین خواهند داشت چرا که انتظار می‌رود در آینده ارزش هزینه‌ی تایید معاملات که به استخراج‌کنندگان پرداخت می‌شود افزایش پیدا کند چرا که حجم معاملات دارای هزینه‌ی این شبکه افزایش خواهد یافت و ارزش اسمی بازاری بیتکوین نیز به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد.

جمع بندی هاوینگ

هاوینگ یا نصف شدن پاداش بیتکوین تورم قیمت مصنوعی در شبکه‌ی این رمزارز ایجاد می‌کند و نرخ آزادسازی بیتکوین‌های جدید در معاملات در گردش را نصف می‌کند. انتظار می‌رود نظام پاداش‌دهی تا سال 2140 که این شبکه به سقف پیشنهادی 21 میلیون بیتکوین می‌رسد ادامه داشته باشد. از آن زمان به بعد استخراج‌کنندگان تنها هزینه‌ی پردازش معامله را دریافت خواهند کرد.

در سال 2009، پاداش ساخت هر بلوک جدید در این زنجیره 50 بیتکوین بود. پس از اولین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین این رقم به 25 و سپس به 12.5 کاهش پیدا کرد و در 11 مه 2020 به 6.25 بیتکوین رسید. نصف شدن پاداش بیتکوین تاثیرات بزرگی برای شبکه‌ی این رمزارز به دنبال دارد.

سرمایه‌گذاران می‌توانند افزایش قیمت بیتکوین را در روزهای منتهی به نصف شدن پاداش بیتکوین و پس از خود این رویداد انتظار داشته باشند. نصف شدن پاداش بیتکوین برای استخراج‌کنندگان نیز ممکن است به تثبیت رتبه‌ی آن‌ها منجر شود چرا که استخراج‌کنندگان منفرد و مراکز کوچک به تدریج از فضای استخراج این رمزارز کنار زده خواهند شد و بازیگران بزرگ‌تر جای آن‌ها را تصاحب خواهند کرد.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

جهت دیدن دوره رایگان آموزش ارز دیجیتال به سایت نعیم حشم بان مراجعه فرمایید.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست؟

یکی از محوری‌ترین رویدادهای مربوط به بلاکچین بیتکوین، هاوینگ یا نصف شدن پاداش استخراج بیتکوین است. این رویداد که به سختی شبکه بیتکوین نیز شهرت دارد، به دلیل کاهش تعداد بیتکوین‌های در گردش و افزایش تقاضا برای بیتکوین تورمی در قیمت این رمزارز ایجاد می‌کند.

نصف شدن بیتکوین پیامدهایی برای تمام گروه‌های ذی نفع حاضر در فضای بیتکوین به همراه دارد. در مقاله زیر، قصد داریم همه چیز را درباره هاوینگ بررسی کنیم؛ در ابتدا لازم است که نکات بسیار مهمی را درباره هاوینگ و سختی شبکه بیتکوین به طور خلاصه شده در اختیار شما بگذاریم:

• رویداد هاوینگ یا نصف شدن پاداش بیتکوین زمانی است که پاداش استخراج معاملات بیتکوین نصف می‌شود.
• این رویداد هم‌چنین نرخ تورم بیتکوین و نرخ ورود به گردش بیتکوین‌های جدید را نصف می‌کند.
• رویدادهای پیشین نصف شدن پاداش بیتکوین با چرخه‌های شدید صعود و سقوط قیمت بیتکوین همراه بوده‌اند که در نهایت به قیمت‌های بالاتر بیتکوین نسبت به زمان پیش از نصف شدن پاداش بیتکوین منتهی شده‌اند.
• آخرین بار پاداش استخراج بیتکوین در 11 مه 2020 در حدود ساعت 3 بعدازظهر به وقت آمریکای شمالی در نیمه دوم سال نصف شد که به موجب آن پاداش استخراج بلوک‌های بیتکوین به 6.25 بیتکوین کاهش پیدا کرد.

شبکه بیتکوین

پیش از هرچیز برای توضیح مفهوم نصف شدن پاداش بیتکوین باید شناختی نسبی در مورد نحوه عملکرد شبکه بیتکوین کسب کنیم.

فناوری اصلی بیتکوین یعنی بلاکچین که انواع مختلفی دارد، در اصل از مجموعه‌ای از نودها و گره‌ها تشکیل شده است که بیتکوین را اجرا می‌کنند و تاریخچه جزئی یا کامل معاملات انجام شده بر روی این شبکه را نگهداری می‌کنند.

هر گره کامل یا گرهی که تاریخچه کاملی از تمام معاملات انجام شده بر روی شبکه بیتکوین را در خود ذخیره کرده است مسئول تایید یا رد معاملات شبکه بیتکوین است. این گره‌ها برای انجام این کار مجموعه‌ای از بررسی‌های مختلف را انجام می‌دهد تا از اعتبار معاملات اطمینان‌خاطر پیدا کنند. این بررسی‌ها عبارتند از اطمینان ‌خاطر از وجود پارامترهای اعتبارسنجی صحیح مانند نانس‌ها در معامله و عدم تجاور طول پارامترهای معامله از طول لازم.

هر معامله به صورت منحصربه‌فرد تایید می‌شود. گفته می‌شود که تایید معامله پس از تایید تمام معاملات موجود در هر بلوک انجام می‌شود. پس از تایید، معامله مربوطه به بلاکچین فعلی بیتکوین اضافه و به سایر گره‌های دیگر منتشر می‌شود.

هرچه رایانه‌ها یا گره‌های بیشتری به بلاکچین بیتکوین اضافه شوند ثبات و امنیت این شبکه بیشتر خواهد شد. در حال حاضر برآورد می‌شود که 14616 گره در این شبکه وجود داشته باشند که کدهای بیتکوین را اجرا می‌کنند. اگرچه هر فردی که از فضای ذخیره‌سازی کافی برای بارگیری کل بلاکچین و تاریخچه‌ی معاملات آن برخوردار باشد می‌تواند به عنوان گره در شبکه‌ی بیتکوین مشارکت کند اما تمام این گره‌ها استخراج‌کننده‌ بیتکوین نیستند.

استخراج بیتکوین

استخراج بیتکوین فرآیندی است که در طی آن افراد رایانه‌های خود را برای مشارکت در شبکه‌ی بلاکچین بیتکوین و پردازش و تایید معاملات این شبکه به کار می‌گیرند. شبکه‌ی بیتکوین از نظامی به عنوان اثبات کار برای تایید معاملات استفاده می‌کند. این مسئله به معنای آن است که استخراج‌کنندگان برای دریافت پاداش پردازش معاملات بایستی ثابت کنند که تلاش کافی را برای پردازش معاملات انجام داده‌اند. این تلاش به صرف زمان و انرژی زیادی نیاز دارد که بایستی برای تامین انرژی لازم برای سخت‌افزارهای رایانه‌ای و حل معادلات پیچیده صرف شوند.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

اصطلاح استخراج در اینجا به معنای لغوی خود به کار گرفته نمی‌شود بلکه صرفا برای اشاره به روش جمع‌آوری فلزات گرانبها استفاده می‌شود. استخراج‌کنندگان بیتکوین معادلات ریاضی را حل و مشروعیت معامله را تایید می‌کنند. آن‌ها سپس این معاملات را به یکی از بلوک‌های بیتکوین اضافه و زنجیره‌ای از این بلوک‌های معاملات را ایجاد می‌کنند که به تشکیل شبکه‌ی بلاکچین منجر می‌شود.

زمانی که فضای یکی از بلوک‌ها با معاملات مختلف پر می‌شود استخراج‌کنندگانی که معاملات درون این بلوک را پردازش و تایید کرده‌اند مقداری بیتکوین به عنوان پاداش این کار خود دریافت می‌کنند. معاملاتی که ارزش پولی بالاتری دارند برای تامین امنیت شبکه به تاییدیه‌های بیشتری نیاز دارند.

کشور السالوادور در 9 ژوئن سال 2021 بیتکوین را به عنوان پول قانونی و رسمی به رسمیت شناخت. السالوادور اولین کشوری است که بیتکوین را به عنوان پول قانونی و رسمی به رسمیت می‌شناسد. بدین ترتیب، این رمزارز را در کسب‌وکارهایی که قادر به پذیرش آن هستند می‌توان برای انجام هر معامله‌ای استفاده کرد. بااین‌حال، دلار ایالات متحده هم‌چنان ارز اصلی کشور السالوادور باقی مانده است.

نصف شدن پاداش بیتکوین

پس از استخراج هر 210000 بلوک شبکه‌ی بیتکوین یا تقریبا هر 4 سال یک بار پاداش استخراج بلوک‌های بیتکوین برای استخراج‌کنندگانی که معاملات بیتکوین را پردازش می‌کنند نصف می‌شود. این رویداد نصف شدن بیتکوین نامیده می‌شود چرا که به نصف شدن میزان بیتکوین‌های جدیدی که به چرخه معاملات وارد می‌شوند منجر می‌شود. این فرآیند روشی برای ایجاد تورم قیمت مصنوعی در شبکه‌ی بیتکوین تا زمان آزاد شدن تمام بیتکوین‌های موجود در این شبکه است.

این نظام پاداش‌دهی تقریبا تا سال 2140 که میزان بیتکوین‌های آزاد شده به سقف پیشنهادی 21 میلیون می‌رسد ادامه پیدا خواهد کرد. از این مرحله به بعد استخراج‌کنندگان به جای پاداش بیتکوین، هزینه‌ای را دریافت خواهند که کاربران شبکه برای پردازش معاملات خود بایستی پرداخت کنند. این هزینه‌ها تضمین می‌کنند که استخراج‌کنندگان هم‌چنان برای استخراج بلوک‌های بیتکوین و ادامه به فعالیت‌های شبکه بیتکوین انگیزه داشته باشند.

رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین به این دلیل مهم است که کاهش دیگری را در نرخ تولید بیتکوین‌های جدید با نزدیک شدن به سقف متناهی عرضه‌ی بیتکوین مشخص می‌سازد: سقف کلی عرضه‌ی بیتکوین 21 میلیون است. تا اکتبر سال 2021 در حدود 18.85 میلیون بیتکوین به چرخه‌ی بیتکوین‌های در گردش وارد شده‌اند که این مسئله تنها 2.15 میلیون بیتکوین را برای آزادسازی از طریق استخراج باقی می‌گذارد.

در سال 2009 پاداش استخراج هر بلوک در زنجیره‌ی بلاکچین 50 بیتکوین بود. پس از اولین نصف شدن پاداش بیتکوین پاداش استخراج به 25 بیتکوین و سپس به 12.5 بیتکوین کاهش یافت و در نهایت در 11 مه سال 2020 پاداش استخراج هر بلوک بیتکوین به 6.25 بیتکوین رسید.

به‌ بیان دیگر، تصور کنید که اگر میزان طلایی که از معادن زمین استخراج می‌شود هر چهار سال یک‌بار نصف شود. بدین ترتیب اگر ارزش طلا بر میزان کمیابی آن مبتنی باشد در این صورت «نصف شدن» میزان تولید طلا هر چهار سال یک بار به لحاظ نظری قیمت آن را افزایش خواهد داد.

نمودار لگاریتمی کوین متریکز (Coin Metrics) از تغییرات قیمت بیتکوین پس از هر بار نصف شدن پاداش بیتکوین چنین اطلاعاتی را به ما میدهد:

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

نصف شدن پاداش بیتکوین چه تاثیری بر ارز دیجیتال بیتکوین می گذارد؟

نصف شدن پاداش بیتکوین نرخ ایجاد کوین‌های جدید را کاهش و در نتیجه مقدار عرضه‌ی جدید کوین‌های جدید را کاهش می‌دهد اگرچه ممکن است تقاضا برای بیتکوین افزایش پیدا کند. این وضعیت پیامدهایی را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد چرا که افزایش تقاضا برای دارایی‌های دیگری مانند طلا که عرضه‌ی پایین یا محدود دارند نیز ممکن است قیمت آن‌ها را افزایش دهد.

در گذشته نصف شدن قیمت بیتکوین با افزایش شدید قیمت بیتکوین همراه شده است. اولین نصف شدن پاداش بیتکوین در 28 نوامبر 2012 روی داد به افزایش قیمت بیتکوین از 12 دلار به 1217 دلا در 28 نوامبر 2013 منجر شد. دومین مرحله از نصف شدن پاداش استخراج بیتکوین در 9 جولای 2016 روی داد.

قیمت بیتکوین در زمان نصف شدن پاداش استخراج در حدود 647 دلار بود و تا 17 دسامبر 2017 به 19800 جهش پیدا کرد. سپس قیمت بیتکوین در طی یک سال از این سقف کاهش پیدا کرد و تا 17 دسامبر 2018 به 3276 دلار سقوط کرد یعنی قیمتی که هم‌چنان 506% بالاتر از قیمت بیتکوین پیش از نصف شدن مجدد پاداش استخراج آن بود.

تازه‌ترین نمونه نصف شدن پاداش بیتکوین در 11 مه 2020 روی داد. در این تاریخ، قیمت هر بیتکوین 8787 دلار بود. در 14 آوریل 2021 قیمت هر بیتکوین به 64507 دلار جهش پیدا کرد (که افزایش شگفت‌انگیز 634% نسبت به قیمت آن پیش از نصف شدن به حساب می‌آمد).

یک ماه بعد یعنی در 11 مه 2021 قیمت هر بیتکوین به 54276 دلار کاهش پیدا کرد که هم‌چنین به معنای افزایش 517% قیمت آن پیش از رویداد نصف شدن بود و به نظر با رفتار قیمت بیتکوین پس از نصف شدن پاداش آن در سال 2016 سازگاری بیشتری دارد.

نظریه‌ی نصف شدن قیمت بیتکوین و واکنش زنجیری ناشی از آن چیزی شبیه به فرآیند زیر است:

«پاداش استخراج بیتکوین نصف می‌شود تورم نصف می‌شود عرضه‌ی موجود کاهش می‌یابد تقاضا افزایش می‌یابد قیمت بیتکوین افزایش می‌یابد استخراج‌کنندگان علیرغم دریافت پاداش کم‌تر هم‌چنان انگیزه‌ای برای استخراج بیتکوین خواهند داشت چرا که ارزش هر بیتکوین در طی این فرآیند افزایش می‌یابد.»

اگر نصف شدن پاداش بیتکوین به افزایش تقاضا و قیمت بیتکوین منجر نشود در این صورت انگیزه‌ای برای استخراج بیتکوین برای استخراج‌کنندگان باقی نمی‌ماند چرا که پاداش تکمیل کردن معاملات کمتر خواهد شد و ارزش بیتکوین نیز برای جبران آن به اندازه کافی بالا نخواهد بود.

برای جلوگیری از این مسئله مکانیزمی در شبکه‌ی بیتکوین برای تغییر سطح دشواری کسب پاداش یا به بیان دیگر دشواری استخراج معاملات گنجانده شده است. اگر پاداش بیتکوین کاهش پیدا کند اما ارزش بیتکوین افزایش پیدا نکند دشواری استخراج بیتکوین کاهش پیدا خواهد کرد تا هم‌چنان انگیزه‌ای برای استخراج‌کنندگان باقی بماند. این مسئله به معنای آن است که تعداد بیتکوین‌های آزاد شده به عنوان پاداش استخراج هم‌چنان کمتر از گذشته خواهد بود اما دشواری پردازش معاملات کاهش پیدا خواهد کرد.

این فرآیند دو مرتبه موفقیت‌آمیز ظاهر شده است. تاکنون نتیجه‌ی این نصف شدن پاداش بیتکوین افزایش افسارگسیخته قیمت بیتکوین بود که سقوط شدیدی را به دنبال داشت. بااین‌حال، سقوط قیمت بیتکوین به دنبال هر مرتبه افزایش شدید قیمت آن هم‌چنان قیمت این رمزارز را در سطوحی به مراتب بالاتر از سطوح قیمت پیش از نصف شدن پاداش بیتکوین حفظ کرده است.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

به‌عنوان مثال، همانطور که در بالا اشاره شد در طی حباب قیمت سال‌های 2017 تا 2018 قیمت بیتکوین به رقمی نزدیک به 20000 دلار رسید که پس از آن قیمت هر بیتکوین به 3200 دلار سقوط کرد.

اگرچه این کاهش قیمت بسیار شدید به نظر می‌رسد اما بایستی توجه داشت که قیمت بیتکوین پیش از نصف شدن پاداش آن در حدود 650 دلار بود. اگرچه این نظام تاکنون موفق عمل کرده است اما نصف شدن پاداش بیتکوین همواره با سفته‌بازی عظیم، هیجانات و نوسانات شدید همراه بوده است و نحوه‌ی واکنش بازار به این رویدادها در آینده غیرقابل پیش‌بینی است.

سومین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین نه تنها در طی همه‌گیری جهانی بلکه در شرایطی که گمانه‌زنی‌های نظارتی شدید بر جو آن حاکم شده بود و در سایه‌ی توجه نهادی روزافزون به دارایی‌های الکترونیک و تبلیغات افراد مشهور در این حوزه روی داد. با توجه به این عوامل اضافی هم‌چنان مشخص نیست که در نهایت قیمت بیتکوین پس از این جریانات در چه سطحی تثبیت خواهد شد.

نصف شدن پاداش بیتکوین چه تاثیری بر شبکه‌ی آن می‌گذارد؟

از آنجا که نصف شدن پاداش بیتکوین رویداد بزرگی است این فرآیند همواره تاثیر بزرگی بر طرفین مختلف دخیل در شبکه‌ی بیتکوین به همراه داشته است. در اینجا نحوه‌ی تاثیرگذاری نصف شدن پاداش بیتکوین بر گروه‌های ذینفع دخیل در این شبکه و موضوعات مورد بحث در این شبکه را به صورت مختصر توضیح می‌دهیم.

سرمایه‌گذاران: نصف شدن پاداش بیتکوین معمولا به دلیل کاهش میزان عرضه و افزایش تقاضا به افزایش قیمت این رمزارز منجر می‌شود که این مسئله خبر خوبی برای سرمایه‌گذاران آن به حساب می‌آید. فعالیت معاملاتی بر روی بلاکچین این رمزارز به امید تاثیرات نصف شدن پاداش بیتکوین بر قیمت این رمزارز افزایش می‌یابد. بااین‌حال، همانطور که پیش از این نشان دادیم سرعت افزایش قیمت بیتکوین برحسب پیش‌آمادگی‌ها و شرایط خاص هر رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین متفاوت بوده است.

استخراج‌کنندگان: نصف شدن پاداش بیتکوین تاثیرات پیچیده‌ای بر استخراج این رمزارز دارد. از یک سو، کاهش تدریجی میزان عرضه‌ی بیتکوین میزان تقاضا و قیمت این رمزارز را افزایش می‌دهد. بااین‌حال، پاداش کمتر استخراج معاملات بقای استخراج‌کنندگان منفرد و مراکز استخراج کوچک در محیط بیتکوین را دشوارتر می‌سازد چرا که رقابت آن‌ها با سازمان‌های بزرگ استخراج بیتکوین بسیار دشوارتر خواهد شد.

مطابق تحقیقات انجام شده ظرفیت استخراج بیتکوین در تضاد با روند قیمت آن قرار دارد. به همین دلیل با افزایش قیمت این رمزارز تعداد استخراج‌کنندگان حاضر در محیط آن کاهش می‌یابد و برعکس. هر رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین که با افزایش قیمت بیتکوین همراه می‌شود ممکن است احتمال رویداد حمله‌ی 51% به شبکه‌ی بیتکوین را افزایش دهد چرا که تعداد بیشتری از استخراج‌کنندگان از شبکه‌ی آن خارج می‌شوند و به همین دلیل امنیت آن کاهش پیدا می‌کند.

زمانی که پاداش بیتکوین نصف می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟

اصطلاح «نصف شدن» در حوزه‌ی بیتکوین به تعداد توکن‌های بیتکوینی اشاره دارد که در بلوک‌های به تازگی ایجاد شده می‌توان پیدا کرد. در سال 2009 که شبکه‌ی بیتکوین راه‌اندازی شد هر بلوک جدید حاوی 50 بیتکوین بود اما شبکه‌ی بیتکوین به شکلی تنظیم شده است که تعداد بیتکوین‌های موجود در هر بلوک جدید تقریبا هر 4 سال یک بار به میزان 50% کاهش پیدا می‌کند.

تا به امروز سه رویداد نصف شدن قیمت بیتکوین روی داده است و حال هر بلوک جدید تنها حاوی 6.25 بیتکوین است. زمانی که نصف شدن بعدی پاداش بیتکوین روی دهد هر بلوک جدید تنها حاوی 3.125 بیتکوین خواهد بود.

نصف شدن پاداش بیتکوین در چه زمان‌هایی روی داده‌اند؟

اولین رویداد نصف شدن بیتکوین در 28 نوامبر 2012 و پس از استخراج در مجموع 10500000 بیتکوین روی داد. رویداد بعدی در 9 جولای 2016 و تازه‌ترین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین در 11 مه 2020 روی داد. انتظار می‌رود که نصف شدن بعدی پاداش بیتکوین در اوایل سال 2024 روی دهد.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

چرا نصف شدن پاداش بیتکوین در مدت زمانی کمتر از 4 سال روی می‌دهد؟

الگوریتم استخراج بیتکوین با هدف پیدا شدن بلوک جدید در هر 10 دقیقه تنظیم شده است. بااین‌حال، با پیوستن استخراج‌کنندگان بیشتر به این شبکه و افزودن قدرت هشینگ بیشتر به آن زمان لازم برای پیدا کردن بلوک‌های جدید کاهش خواهد یافت.

این وضعیت با تنظیم مجدد سطح دشواری استخراج (یا میزان دشواری حل الگوریتم استخراج برای رایانه‌ها) تقریبا هر دو هفته یک بار اصلاح می‌شود تا این شبکه مجددا به هدف 10 دقیقه‌ای خود دست پیدا کند. از آنجا که شبکه‌ی بیتکوین در طی دهه اخیر رشد تصاعدی داشته است میانگین زمان لازم برای پیدا کردن بلوک‌های جدید آن پیوسته کمتر از 10 دقیقه (تقریبا معادل 9.5 دقیقه) بوده است.

آیا هاوینگ (نصف شدن پاداش بیتکوین) بر قیمت بیتکوین تاثیر دارد؟

قیمت بیتکوین از زمان راه‌اندازی آن در سال 2009 که قیمت آن تنها در حد چند سنت یا چند دلار بود تا آوریل 2021 که هر بیتکوین در رقمی بالاتر از 63000 دلار معامله می‌شد به طور پیوسته و قابل توجه در حال صعود بوده است.

از آنجا که نصف شدن پاداش بیتکوین عملا هزینه‌ی استخراج‌کنندگان را که تولیدکنندگان اصلی بیتکوین‌ها به حساب می‌آیند دو برابر می‌کند باید تاثیر مثبتی بر قیمت بیتکوین داشته باشد چرا که تولیدکنندگان بایستی قیمت فروش بیتکوین‌های خود را با هزینه‌های خود مطابقت دهند. شواهد تجربی نشان می‌دهند که قیمت بیتکوین معمولا به امید نصف شدن پاداش آن افزایش می‌یابد و این روند صعودی غالبا چند ماه پیش از رویداد اصلی آغاز می‌شود.

زمانی که هیچ بیتکوین جدیدی در بلوک جدید باقی نماند چه اتفاقی روی خواهد داد؟

در حدود سال 2140 آخرین بیتکوین‌های باقی مانده از کل 21 میلیون بیتکوین موجود در این شبکه استخراج خواهند شد. سوالی که مطرح می شود این است که پس از استخراج تمام بیت کوین ها چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

در این مرحله برنامه‌ی زمانی نصف شدن پاداش بیتکوین متوقف خواهد شد چرا که دیگر بیتکوین جدیدی برای پیدا شدن در بلوک‌های جدید باقی نخواهد ماند.

با این‌ حال، استخراج‌کنندگان هم‌چنان انگیزه‌ای برای ادامه دادن به فرآیندهای اعتبارسنجی و تایید معاملات جدید در بلاکچین خواهند داشت چرا که انتظار می‌رود در آینده ارزش هزینه‌ی تایید معاملات که به استخراج‌کنندگان پرداخت می‌شود افزایش پیدا کند چرا که حجم معاملات دارای هزینه‌ی این شبکه افزایش خواهد یافت و ارزش اسمی بازاری بیتکوین نیز به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد.

جمع بندی هاوینگ

هاوینگ یا نصف شدن پاداش بیتکوین تورم قیمت مصنوعی در شبکه‌ی این رمزارز ایجاد می‌کند و نرخ آزادسازی بیتکوین‌های جدید در معاملات در گردش را نصف می‌کند. انتظار می‌رود نظام پاداش‌دهی تا سال 2140 که این شبکه به سقف پیشنهادی 21 میلیون بیتکوین می‌رسد ادامه داشته باشد. از آن زمان به بعد استخراج‌کنندگان تنها هزینه‌ی پردازش معامله را دریافت خواهند کرد.

در سال 2009، پاداش ساخت هر بلوک جدید در این زنجیره 50 بیتکوین بود. پس از اولین رویداد نصف شدن پاداش بیتکوین این رقم به 25 و سپس به 12.5 کاهش پیدا کرد و در 11 مه 2020 به 6.25 بیتکوین رسید. نصف شدن پاداش بیتکوین تاثیرات بزرگی برای شبکه‌ی این رمزارز به دنبال دارد.

سرمایه‌گذاران می‌توانند افزایش قیمت بیتکوین را در روزهای منتهی به نصف شدن پاداش بیتکوین و پس از خود این رویداد انتظار داشته باشند. نصف شدن پاداش بیتکوین برای استخراج‌کنندگان نیز ممکن است به تثبیت رتبه‌ی آن‌ها منجر شود چرا که استخراج‌کنندگان منفرد و مراکز کوچک به تدریج از فضای استخراج این رمزارز کنار زده خواهند شد و بازیگران بزرگ‌تر جای آن‌ها را تصاحب خواهند کرد.

هاوینگ (Halving) بیتکوین چیست و چه اثری بر قیمت بیتکوین دارد؟

جهت دیدن دوره رایگان آموزش ارز دیجیتال به سایت نعیم حشم بان مراجعه فرمایید.